Pompa ciepła działa na bardzo prostym schemacie. Taka pompa generuje ciepło z terenu o niższej temperaturze do miejsca o wyższej, co powoduje ocieplanie pomieszczenia. Ten proces jest jednak prosty tylko powierzchownie i z uwagi osób trzecich.
W praktyce, proces ten przeczy naturalnemu kierunkowi przepływu ciepła, a działa to tylko dzięki dostarczanej z zewnątrz energii mechanicznej lub energii cieplnej, w zależności od rodzaju pompy. Pompa ciepła jak sama nazwa wskazuje, głównie służy w celu ogrzewania pomieszczenia lub wody do użytku, jednak istnieją modele, które mają możliwość chłodzenia. W celu takiego chłodzenia ciepło jest wypompowywane z przechowanych produktów, a następnie oddawane do miejsca, w którym znajduje się lodówka lub zamrażarka.
Istnieje
kilka głównych rodzajów pomp cieplnych. Każda posiada swoje
osobne możliwości i praktyczne zastosowania. Pierwszą na liście
zwykle jest pompa powietrzna. Tutaj mechanika działania polega na
zasadzie pobierania powietrza z zewnątrz. Taka pompa ma dwie funkcje
– ogrzewania pomieszczenia za pomocą ogrzewanego powietrza lub
transportuje wodę do obiegu grzewczego, w celu uzyskania gorącej
wody. Innym typem pompy cieplnej będzie pompa gruntowa.
Posiada ona wiele „podgatunków”, lecz ogólna zasada działania pozostaje ta sama – źródłem ciepła jest grunt lub coś tego typu podobne np. skała, zbiornik wodny czy gleba. Gruntowe pompy posiadają większą efektywność pracy od pomp powietrznych przy niższych temperaturach otoczenia.